Mściwój Semerau-Siemianowski (1885-1953)

Mściwój Semerau-Siemianowski (1885-1953) urodził się w miejscowości Ruszczuk w Bułgarii. Ojciec Władysław był lekarzem. Studia medyczne odbył na Uniwersytetach w Berlinie i Strasburgu w latach 1905-1910. W Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu w Strasburgu pracował jako asystent przez kilka lat (1912-1918); tam też uzyskał stopień naukowy doktora medycyny. W roku 1918 przeniósł się do Uniwersytetu Warszawskiego i w I Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych był zatrudniony na stanowisku adiunkta (1918), a następnie docenta (1923). Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1929 roku.

Przez blisko 20 lat (1924-1940 i 1942-1944) z krótką dwuletnią przerwą był ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu Św. Łazarza, gdzie stworzył ośrodek naukowo-badawczy i leczniczy na miarę klinik akademickich. W roku 1945 został profesorem zwyczajnym i w tym samym roku objął kierownictwo II Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Łódzkiego (1945-1946). Przez dwa lata (1946-1948) był kierownikiem II Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Gdańsku, a następnie powrócił do Warszawy i objął kierownictwo II Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego (1948-1953).

W Klinice tej stworzył wiele pracowni naukowych, w których mogły być rozwijane takie metody badawcze, jak elektrokardiografia, flebografia, kapilaroskopia, sfigmografia i fonokardiografia. Klinika pod jego Kierownictwem stała się jednym z bardziej znanych ośrodków naukowych nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Prowadzone w Klinice badania miały często charakter pionierski i rzutowały na późniejszy rozwój kierunków badawczych i diagnostyki nieinwazyjnej w polskiej kardiologii.

Etiologiczne i patogenetyczne ujęcie badanych problemów klinicznych dało patofizjologiczne podstawy do rozpoznawania i leczenia chorób serca, stosowane w praktyce klinicznej przez tę szkołę. Badania nad zaburzeniami rytmu serca, a zwłaszcza migotaniem i trzepotaniem przedsionków, ze znaną hipotezą M. Semerau-Siemianowskiego o krążącym w przedsionku pobudzeniu, miały wymiar światowy. Pierwszy hipotezę na ten temat (circus movement) na podstawie prac doświadczalnych wysunął Thomas Levis. M. Semerau-Siemianowski wprowadził polski termin: "ruch maneżowy", który jest odpowiednikiem circus movement, choć używany przez dawnych kardiologów nie przyjął się powszechnie w terminologii kardiologicznej.

Prace nad klinicznymi metodami badań układu krążenia dały początek późniejszym technikom nieinwazyjnym, które kontynuowały kliniki mające rodowód w II Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych - Klinika Nadciśnienia i Chorób Naczyń (D. Aleksandrow i W Januszewicz) i IV Klinika Chorób Wewnętrznych Z. Askanas). Badania nad wpływem leków na układ wegetatywny serca i zapis ekg stworzyły podstawy do późniejszych farmakologicznych prób czynnościowych w elektrokardiografii.

M. Semerau-Siemianowski był prekursorem cewnikowania serca w Polsce. W 1948 roku II Klinice Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego UW w Warszawie zorganizowano pierwszą pracownię hemodynamiki i wykonano pierwsze cewnikowanie serca w Polsce.

Jego dorobek naukowy to - 116 publikacji w języku polskim i w językach obcych w różnych dziedzinach medycyny, szczególnie jednak w kardiologii. Wiele z nich zasługuje na wyróżnienie: O badaniu czynnościowym serca (1913), O niemiarowości ciągłej tętna jako głównym objawie migotania przedsionków (1919), Die Flimmerarrhythmie (1919), Kliniczne znaczenie migotania przedsionków (1919), Leczenie naparstnicą i pochodnymi tej grupy (1946), Choroby wewnętrzne (2 tomy 1951-1952), Postępy w dziedzinie leczenia farmakologicznego chorób układu krążenia (1953, wspólnie z I. Krzemińską-Ławkowicz).

Wprowadził wiele technik, podziałów i nazw jednostek chorobowych. które przetrwały do dziś, jak np.: ocenę sylwetki serca oznaczającą granice tzw. stłumienia względnego, podział uszkodzeń mięśnia serca czy wreszcie etiologiczny podział i nazwę dławicy piersiowej. Był świetnym nauczycielem, jego uczniami byli późniejsi profesorowie, kierownicy klinik: D. Ałeksandrow, Z. Askanas, E. Żera, W. Wysznacka-Aleksandrow, I. Krzemińska-Ławkowicz, E. Kodejszko, M. Kaczyński, Cz. Szczepański, W. Januszewicz, M. Sznajderman, S. Filipecki, A. Michajlik. Na podkreślenie zasługuje Jego działalność społeczno-Iekarska.

Bezpośrednio po wyzwoleniu zostaje przewodniczącym Łódzkiego Naukowego Towarzystwa Lekarskiego. Następnie po przeniesieniu się do Gdańskiej Akademii Lekarskiej w 1946 roku kieruje Radą Klinicystów i zostaje przewodniczącym Gdańskiego Naukowego Towarzystwa Lekarskiego. Już w Warszawie od roku 1948 prowadzi Warszawskie Towarzystwo Internistów Polskich, a następnie zostaje prezesem Zarządu Głównego tego towarzystwa. Wkrótce też zakłada Sekcję Kardiologiczną TIP, która przy jego współudziale przekształca się w Polskie Towarzystwo Kardiologiczne.

Zainicjował periodyczne wydawanie czasopisma "Postępy Kardiologii", które odegrało znaczną rolę w popularyzacji kardiologicznych badań naukowych w Polsce. "Postępy" dały podstawę późniejszemu organowi Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego - "Kardiologii Polskiej".

Marzeniem M. Semerau-Siemianowskiego było stworzenie centralnej instytucji do walki z chorobami układu krążenia. Opracował nawet program jej działania, nie doczekał się jednak jego realizacji.
Zmarł 20.06.1953 r. w czasie pracy.

Jerzy Kuch